Skórzak rogówki to rzadka, wrodzona zmiana o łagodnym charakterze, która może wpływać na funkcje wzrokowe i estetykę oka. W zależności od lokalizacji i rozmiaru czasami wymaga obserwacji lub leczenia chirurgicznego. Dowiedz się, jakie są jego przyczyny, objawy i metody leczenia w praktyce okulistycznej.
Co to jest skórzak?
Skórzak rogówki (dermoid rogówki) to wrodzona, łagodna zmiana rozwojowa oka. Powstaje z prawidłowej tkanki, która występuje w nietypowym miejscu. Tworzy ją włóknisto-tłuszczowa masa pokryta zrogowaciałym nabłonkiem. Może ona zawierać mieszki włosowe oraz gruczoły łojowe i potowe.
Skórzak zwykle obejmuje rąbek rogówki i spojówkę, rzadziej całą rogówkę. Zmiana bywa widoczna już po urodzeniu — jako biała lub żółtawa narośl na powierzchni oka. Mimo łagodnego charakteru może zaburzać widzenie, zwłaszcza przy większych rozmiarach lub centralnym umiejscowieniu.
Jakie są przyczyny skórzaka rogówki?
Skórzak rogówki powstaje w wyniku zaburzeń rozwoju tkanek w okresie płodowym. Główną przyczyną jest nieprawidłowa migracja komórek ektodermalnych. W miejscu docelowym pojawiają się struktury typowe dla skóry, np. gruczoły łojowe czy mieszki włosowe, które nie powinny występować na powierzchni oka.
Istnieją również przesłanki, które wskazują na udział mutacji genetycznych. Choć konkretne geny nie zostały jednoznacznie zidentyfikowane, skórzaki często współwystępują z innymi wadami wrodzonymi. Sugeruje to ich wspólne tło rozwojowe.
Skórzak rogówki może stanowić element obrazu klinicznego określonych zespołów genetycznych. Wśród nich najczęściej wymienia się:
- zespół Goldenhara (zaburzenia rozwojowe twarzy, uszu i oczu),
- pierścieniową torbiel skórzastą rogówki (zlokalizowaną w obrębie gałki ocznej),
- zespoły znamion naskórkowych (złożone zmiany skórne i okulistyczne).
Występowanie skórzaka w kontekście tych zespołów wskazuje na konieczność diagnostyki genetycznej i interdyscyplinarnej oceny pacjenta.
Jakie są objawy skórzaka rogówki?
Objawy skórzaka rogówki zależą od wielkości i lokalizacji zmiany. Najczęściej występuje widoczna, uniesiona narośl w obrębie rogówki lub jej rąbka. Przy większych zmianach dochodzi do pogorszenia ostrości wzroku — zwykle na skutek astygmatyzmu spowodowanego deformacją powierzchni rogówki.
Pacjenci mogą odczuwać dyskomfort — uczucie ciała obcego, podrażnienie oraz nadmierne łzawienie. W przypadku obecności skórzaka w przebiegu zespołów genetycznych możliwa jest również postępująca asymetria twarzy i współistniejące wady rozwojowe.
Klasyfikacja
Skórzaki rogówki dzieli się na trzy stopnie zaawansowania. Klasyfikacja ta ułatwia dobór metody leczenia i ocenę ryzyka dla widzenia pacjenta.
- Stopień I obejmuje niewielkie, powierzchowne zmiany o średnicy poniżej 5 mm. Zlokalizowane są zwykle w rąbku rogówki i nie zasłaniają źrenicy. Rzadko powodują istotne zaburzenia widzenia i często nie wymagają leczenia operacyjnego.
- Stopień II to zmiany głębsze, sięgające warstw zrębu rogówki, ale bez przekraczania błony Descemeta. Zajmują większą powierzchnię, pogarszają przejrzystość rogówki i wpływają na jakość widzenia.
- Stopień III obejmuje rozległe dermoidy, które mogą zajmować całą rogówkę i penetrować w głąb oka — aż do struktur takich jak tęczówka. Zmiany tego typu znacznie ograniczają widzenie i mogą wymagać skomplikowanej interwencji chirurgicznej.
W praktyce klinicznej jedynie skórzaki I stopnia, jeśli są bezobjawowe, można prowadzić zachowawczo. Zmiany bardziej zaawansowane zwykle kwalifikują się do leczenia operacyjnego.
Jak wygląda leczenie tej dolegliwości?
Leczenie skórzaka rogówki zależy od jego rozległości oraz wpływu na funkcje wzrokowe. W przypadkach niewielkich zmian postępowanie może być ograniczone do obserwacji.
Skórzaki stopnia I, które nie zaburzają widzenia, najczęściej nie wymagają interwencji chirurgicznej. Wystarczające są okresowe kontrole okulistyczne co 6–12 miesięcy oraz korekcja okularowa w przypadku współistniejącego astygmatyzmu.
Wskazaniem do leczenia operacyjnego są zmiany, które ograniczają ostrość wzroku, powodują przewlekłe podrażnienie oka lub wywołują istotny defekt estetyczny.
Dobór techniki chirurgicznej zależy od głębokości nacieku i rozległości zmiany:
- keratektomię powierzchowną stosuje się w leczeniu zmian płytkich,
- naszycie błony owodniowej wspiera proces gojenia rogówki,
- przeszczep rogówki wykonuje się przy uszkodzeniu głębokich warstw,
- w przypadkach skrajnych (stopień III) konieczna bywa kompleksowa rekonstrukcja przedniego odcinka oka.
Właściwe postępowanie powinno opierać się na ocenie okulistycznej i indywidualnej kwalifikacji do zabiegu.
